An oabl / le ciel

   Nav eur noz eo... ha goulou en iliz ! Petra ’c’hoarvez ? E miz du emaom, ha n’eo ket tomm an amzer, hag en abardaez-mañ e ra glao. Mond a ran buan d’an iliz, hag e kavan e-kichenn ar sakreteri eun den yaouank a dregont vloaz pe wardro o labourad daoust d’ar yenienn. Ionel Panait eo e ano, hag eo eur repuad politikel euz Bro-Roumania e amzer Ceauchescu. Er bloaveziou deg ha pevar ugent ez-eus bet greet labouriou braz e iliz Trelevenez, ha p’eo bet lammet kuit an aoter hag an astaol a oa e-kichenn ar sakreteri, eo deuet war-wél eur freskenn euz ar seitegved kantved, Jezuz war ar groaz ha tro-dro dezañ binviji e Basion. Med siwaz koenvet eo e meur a lec’h ar gwiskad raz a zoug ar freskenn, ha Ionel e-neus aon e tistagfe pep tra diouz ar voger. Aze ema gand e flistrerez en e zorn o klask pega en-dro ar gwiskad raz ouz ar voger, santimetrad goude santimetrad. Gand pasianted, devez goude devez, e teuio a-benn da zavetei pep tra ha diwezatoc’h da lakad e ratre ar penntadur e-unan.
   Eun deiz all, kalz bloaveziou war-lerc’h, em-eus gwelet anezañ azezet war eur skabell, o terri viou e foñs an iliz. Dispartia a rae ar melen diouz ar gwenn, ha ne zalhe nemed ar melen. Felloud a rae dezañ liva bolz nevez an iliz hervez doare ar grenn-amzer evid ma pafe kantvejou ha kantvejou. Lakaad a rae pigmantou a liou er melen-vi evid aoza an danvez e-noa ezomm bemdez. Goude eur gwiskad tano tano e gwenn e peb lec’h war ar volz, e reas e liou glaz sklêrroc’h pe deñvalloc’h hervez ar sklêrijenn ha stered an neñv. Felloud a rae dezañ rei da intent ez om oll galvet d’an neñv-se hervez ar vuez on-no bevet. Lavared a rae : «Doue eo a raio ahanom eur steredenn wenn war eur foñs glaz teñval evid an noz, hag eur steredennig war eur foñs glaz sklêr evid an deiz. Or sklêrijenn a zeuio anezañ !» Evid lenn bolz iliz Trelevenez eo mad kaoud soñj a gement-se.
   Eur miz a-bez e-neus labouret war ar volz-se heb koll kalon, hag em-eus bet tro meur a wech da weled pegen seder ha pegen laouen e oa o kas al labour-se da benn. Marvet eo eun nebeud bloaveziou war-lerc’h, diwargoust eur c’hleñved diremed d’ar mare ma oa o vond da zimezi ! Ma ran ano anezañ hirio eo peogwir e-neus divizet e vignon, Valentin Scarlatescu, skriva en eur c’hornig euz ar volz : «Livet eo bet an neñv-mañ gand Ionel Panait.» Evel-se e vezo dalhet soñj euz an hini a felle dezañ rei da weled eun draig euz neñv an Aotrou Doue dre an oabl a welom bemdez.
La vie paroissiale | Commune de Tréflévénez   Il est neuf heures du soir... et il y a de la lumière dans l’église! Que se passe t-il? Nous sommes en novembre, il ne fait pas chaud et ce soir il pleut. Je vais rapidement à l’église, et je trouve auprès de la sacristie un homme jeune d’une trentaine d’années environ en train de travailler malgré le froid. Il s’appelle Ionel Panaït, et c’est un réfugié politique du temps de Ceaucescu. Dans les années qutre-vingt, on a effectué de grands travaux à l’église de Tréflévénez. Lorsque l’on a retiré l’autel et le retable auprès de la sacristie est apparue une fresque du XVIIème siècle représentant Jésus en croix entouré des instruments de la Passion. Mais hélas la couche de chaux qui supporte la fresque est boursoufflée en bien des endroits et Ionel a bien peur que tout ne se décroche du mur. Il est là, la seringue à la main, et il essaie de recoller la couche de chaux au mur centimètre par centimètre. Avec patience, jour après jour, il réussira à tout sauver et plus tard à restaurer la peinture elle-même.
   Un autre jour, bien des années plus tard, je l’ai vu en train de casser des oeufs au fond de l’église. Il séparait le jaune du blanc, et ne conservait que le jaune. Il voulait peindre la nouvelle voûte de l’église à la manière du moyen-âge pour qu’elle dure des siècles et des siècles. Il mettait des pigments de couleurs dans le jaune d’oeuf et préparait ainsi la peinture dont il avait besoin chaque jour. Après une fine couche d’impression en blanc sur toute la voûte, il la peignit d’un bleu plus clair ou plus profond selon la lumière et les étoiles du ciel. Il voulait donner à entendre que nous sommes tous appelés à ce ciel selon la vie que nous aurons vécue. Il disait : «C’est Dieu qui fera de nous une étoile blanche sur fond bleu profond pour la nuit, et petite étoile bleu-claire pour le jour. C’est de lui que viendra notre lumière !» Pour lire la voûte de l’église de Tréflévénez, il est bon de se souvenir de cela.
   Il a travaillé tout un mois sur cette voûte sans perdre coeur, et j’ai bien des fois eu l’occasion de voir combien il était serein et joyeux en accomplissant cette oeuvre.  Il est malheureusement décédé quelques années plus tard d’une maladie soudaine et incurable au moment où il allait se marier ! Si j’en parle aujourd’hui, c’est parce que son ami Valentin Scarlatescu vient d’écrire dans un petit coin de la voûte : «Ce ciel a été peint par Ionel Panait.» On se souviendra ainsi de celui qui voulait donner à voir un petit peu du ciel de Dieu à travers le firmament que nous voyons tous les jours.

Job an Irien d'ar 17 a viz gwengolo / le 17 septembre